CHECK UP ( YAPILANDIRILMIŞ DİKKAT PROGRAMI)

DİKKAT NEDİR

Dikkatin tanımı günümüze dek üzerinde tam olarak uzlaşı sağlanılamamış beynin en karmaşık fonksiyonlarından biridir. Bu fonksiyon bilgiyi işleyen ve bir konu üzerinde odaklanmayı sağlayan bir fonksiyondur. Sinir sisteminden gelen bilgilerin beynin ön bölgesinde (Froontal lob) işlenmesi bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu işlem çevreyle kurulan etkileşime bilişsel aktivitelere bağlı olarak farklı seviyelerde gerçekleşir. Yapılacak olan etkinlikler kullanılacak dikkatin alt unsurunu ve etkinlikleri belirler.
Dikkat: “Duygularla düşünceyi bir şey üzerinde toplama, uyanıklık halini ifade eder.(TDK) Dikkat Becerisi: “İlgili uyarıcıları seçebilme ve uyarıcılara yoğunlaşabilme yeterliliğidir” Çevresel etmenler ve ruhsal durumlardaki değişiklik dikkat becerisini doğrudan etkiler.

Dikkatli olmayı öğretmek; farklılıkları ayırt etme, gruplama, problem çözme, alternatif
düşünme ve konsantrasyon yeteneklerinin geliştirilmesinde belirleyicidir.

Dikkat evde ya da okulda ders çalışmanın en önemli parçalarından bir tanesidir. Dikkatli olmadan öğrenme ve gelişme mümkün olamaz. Dikkat becerisini doğru ve bilişsel antrenmanlarla geliştirmek mümkündür.

DİKKAT TÜRLERİ
Dikkat becerisi karmaşık bir süreçtir, gündelik hayatımızın vazgeçilmez bir parçasını oluşturur, yapılan tüm etkinlikler rutin davranışlarımız dikkat becerisini barındırır. Yapılan uzun süreli araştırma çalışmalar sonucunda dikkatin tek bir süreçten oluşmadığını, bir grup alt süreçten meydana geldiğini ortaya koymuştur.
Dikkatin alt süreçlerinin en çok kabul gören modeli Sohlberg ve Mateer’in (1987,1989 2001) deneysel nöropsikolojinin klinik vakalarına dayalı hiyerarşik modelidir. Bu modele göre dikkat şu bölümlere ayrılabilir;

Çevremizin ve uyarıcıların farkında olmak dikkatin hangi türünün kullanılacağın belirlenmesinde oldukça önemlidir. Check Up (Yapılandırılmış Dikkat Programı) program içeriği dikkatin tüm alt unsurlarını içeren sistematik bir şekilde planlanmış etkinliklerden oluşmaktadır.

DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDİR?
Dikkat Eksikliği: Bireyin sosyal ve öğretim hayatında güçlük, okul çalışmalarında odaklanma, yönergeleri yerine getirme, görevleri tamamlama ve sosyal etkileşim gibi bir dizi davranış problemine neden olan nörolojik bir bozukluktur.

DİKKAT DAĞINIKLIĞI NEDİR?
Dikkat Dağınıklığı: Zihinsel ya da eylemsel olarak bir işle meşgul olurken dikkati toparlayamama yapılan eyleme konsantre olamama durumunu ifade eder.

Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (TheDiagnosticand Statistical Manual Of MentalDisorder (DSM) ‘ na göre sendromun adı Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğudur Dikkat Eksikliği/Bozukluğu (DEP) Sendromdan farklı bir bozukluk değil süreçte Hiperaktivitenin olmadığı bir alt tip olarak tanımlanır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite bozukluğunun üç ana semptomu vardır.
En sık görülen tip bu üç semptomun bir arada olduğu kombine tiptir. Hiperaktivitenin izlenmediği sadece Dikkat Eksikliğinin izlendiği tip, Dikkat Eksikliği/Bozukluğu (DEB) olarak adlandırılmaktadır.

DİKKAT SİSTEMLERİ VE NÖROANATOMİ
Posner ve Petersen’innöroanatomik modeline göre (1990) üç değişik dikkat sistemi vardır.

DSM-5(Diagnosticand Statistical Manual Of MentalDisorder) Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ve zihinsel hastalıklara tanı koymak için ölçütleri belirleyen Mental Bozuklukların Tanısal El Kitabı;

Dikkat Eksikliği Olan Bireyleri:

  • Detaylara dikkat etmez, sürekli hata yapar
  • Dikkatini korumada sıkıntı yaşar
  • Dinlemez görünür
  • Verilen komutları izlemede güçlük çeker
  • Organizasyon sorunu yaşar
  • Yoğun düşünme gerektiren işlerden kaçınır ya da bu işleri yapmaktan hoşlanmaz
  • Eşyalarını kaybeder
  • Dikkati kolayca dağılır
  • Günlük işlerini unutur şeklinde ifade etmektedir.

Dikkat Eksikliği ve Dikkat Dağınıklığı kavramsal olarak birbirlerine yakın olsalar da farklı durum, duygu ve davranışları, kavramları ifade etmektedirler.

DİKKAT DAĞINIKLIĞI

  1. İçine kapanık ya da daha az hareketli, Kişilerde de sıklıkla görülebilir.
  2. Anlık duygular sonucu ortaya çıkabilir.
  3. Anlık yapılan işte hata gözlemlenebilir ancak diğer günlük aktivitelerde dikkat eksikliği kadar sakarlık gözlemlenmez.
  4. Kısa süreli hafıza problemleri daha fazla görülür.
  5. Eylemin tamamının bitirilmesinden ziyade parçalar arasında da dağınıklık karmaşa gözlemlenir.

DİKKAT EKSİKLİĞİ

  1. Hiperaktivite ile görülme sıklığı yüksektir.
  2. Çok küçük yaştan itibaren gözlenebilir tedavi süreci daha uzundur. Kişinin ve çevresinin hayatını ciddi oranda etkiler.
  3. Uğraşılan iş ile bağlantılı olmayan diğer günlük faaliyetlerde sakarlık gözlemlenebilir.
  4. Daha çok uzun süreli hafıza problemleri unutkanlık gözlemlenir.
  5. Israrlı tekrarlanan hatalar gözlemlenir

PROGRAMDA NELER VAR?

Dikkat becerisi sistematik ve oldukça karmaşık bir süreçtir çevresel etmenler, psikolojik ve fizyolojik durumlardan kolayca etkilenebilmektedir.

CheckUp (Yapılandırılmış Dikkat Programı) bireylerin eylemelere odaklanması, sürdürmesi, istenilen eylemi seçebilmesi, etkinlikler arasında geçiş yapabilmesi ve aynı anda birden fazla etkinliğin yapılabilmesi için dikkatin tüm alt unsurlarını barındıran etkinlik ve yönerge sisteminden oluşmaktadır.

Bireylerin eylem ve yönergeler karşısında istendik ve sürekli tepkiler verebilmesini farklı uyaranlar varlığında uyaranları filtreleyebilmesini ve tepkisiz kalabilmesini amaçlamaktadır. Programın etkinlikler ve yönergelerine bağlı olarak bireyler tarafından verilen rekasiyonun programın Görsel(Visual), İşitsel (Auditory) ve Kinestetik (Kinetshetic) eylem kurgusu ile yapılandırılarak istendik sonuçlara ulaşılması hedeflenmektedir.

Program etkinlikleri belirli bir sistem ve kurgu ile hazırlanmış kolaydan zora bir sıra izlemektedir. Dikkat; öğrenme için çok önemlidir yapılacak olan etkinlikler veya eylemler hangi dikkat türünün çalışması gerektiğini belirlemektedir.

NEDEN CHECK UP

  1. Program Dikkat Dağınıklığı ve Dikkat Eksikliği/Bozukluğu yaşayan bireyler için geliştirilmiştir.
  2. Check Up programı davranışlar ve tepkileri parçadan bütüne kolaydan zora şeklinde Görsel (Visual), İşitsel (Auditory) ve Kinestetik (Kinesthetic) hareketlerle sistematik bir şekilde kurgulanmış etkinliklerle hedefe ulaştırır.
  3. Check Up programı herhangi bir teknolojik cihaz kullanıma gerek duymaz. Monitör, TV Tablet Telefon vb. teknolojik aletlerin kullanımı söz konusu değildir.
  4. Etkinlikler ve kurgusu öğrenciler tarafından verilen reaksiyonun yapılandırılmasına fırsat tanır bu
    sayede belirlenen hedeflere ( süre ya da daha az hata yapılaması) ulaşılmasını sağlar.
  5. Öğretmen ve öğrencilerin aktif katılımcı oldukları pratik işlevsel ve eğlenceli etkinliklerle odaklanma konsantrasyon becerilerinin geliştirilmesini sağlar.
  6. Programla birlikte bireylerin işlemleme becerileri ve isimlendirme hızları artar.
  7. Program bireylerin kısa süreli bellik anlık tepki uzun süreli bellek ve işleyen bellek kapasitelerini geliştirilmesini sağlar. (Working)
  8. Program uygulayıcılar öğrencilerin performans ve yaş aralıklarına uygun, tepkilerin sürenin
    ortalama değerlerini sunar uygulayıcılar için hedefleri belirler.
  9. Program bireysel ve grup eğitimi için uygundur.
  10. Check Up (Yapılandırılmış Dikkat Programı) program çalışılması için bazı önkoşul becerilerinin
    kazanılmış olmasına gereksinim duyar bu doğrultuda programın geçerliliği 8 yaş ve üzeri öğrenci ve öğrenci grupları için uygundur.
  11. Program dikkatin tüm alt unsurlarına uygun etkinliklerle zor ve karmaşık fonksiyonlar içeren
    dikkat becerisinin geliştirilmesini, odaklanmayı, konsantre olmayı etkinlikler arası geçiş yapmayı,
    aynı anda birden fazla etkinliği bir arada yapabilmeyi yönerge ve yönerge takibini yapabilmeyi,
    hedefe istenilen sürede ulaşmayı, uyaranları yorumlayabilmeyi ve filtreleyebilmeyi sağlar.
  12. Öğrenci takibinin rahat yapılması odaklanma ve konsantrasyon becerisine katkı sağlamak
    amacıyla kitaplar daha büyük ebatlarda boyutlandırılmıştır bu sayede kullanım ve takibin kolaylığı sağlanmaktadır.